W przypadku gospodarstw rolnych, często spotykaną praktyką jest przekazywanie przez rodzica (jeszcze za jego życia) gospodarstwa rolnego jednemu ze swoich dzieci. Zazwyczaj wraz z gospodarstwem rolnym przekazywany jest cały majątek (tzn. dom, maszyny, pojazdy, ziemia, budynki gospodarcze oraz zwierzęta). W takiej sytuacji, w razie śmierci spadkodawcy, jego spadkobiercy nie mają praktycznie nic do podziału.
Czy w takiej sytuacji można dochodzić zachowku? To zależy.
Jeśli gospodarstwo rolne zostało przekazane w drodze darowizny, to jak najbardziej można dochodzić zapłaty zachowku od obdarowanego (czyli tego, kto otrzymał gospodarstwo rolne).
Problem pojawia się jednak wtedy, gdy gospodarstwo rolne zostało przeniesione na dziecko z powodu świadczeń emerytalnych, jakie rolnik mógł uzyskać na podstawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Ustawa ta przez pewnie okres przewidywała tzw. umowę przekazania gospodarstwa rolnego. Polegało to na tym, że rolnik spisywał z następcą umowę, na podstawie której przenosił na następcę gospodarstwo rolne, a w zamian otrzymywał świadczenia emerytalne. W takiej sytuacji umowa nie stanowiła darowizny, gdyż nie była dokonywana pod tytułem darmym (rolnik otrzymywał w końcu w zamian za przeniesione gospodarstwo comiesięczne świadczenie pieniężne, czyli emeryturę). Wartość gospodarstwa rolnego przekazanego w ten sposób nie wchodzi zatem w substrat zachowku, jak również nie może być podstawą zgłaszania roszczeń z tego tytułu.
Jednocześnie ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników zmieniała się i przewidywała także sytuację, w której rolnik, chcąc otrzymać świadczenia emerytalno – rentowe był zobowiązany do zaprzestania pracy na roli oraz osiągnięcia określonego wieku. To, co zamierzał zrobić z gospodarstwem rolnym, było jego indywidualną decyzją. Mógł je np. wydzierżawić bądź też komuś darować. Jeśli dokonał darowizny, to w takiej sytuacji osoby uprawnione po nim do zachowku mają prawo występować z roszczeniem o jego zapłatę w stosunku do obdarowanego. Tutaj nie będzie miało znaczenie, z jakich pobudek została dokonana darowizna. Najważniejsze jest to, że została ona dokonana i mieści się w granicach darowizny, o jakiej mowa w kodeksie cywilnym.
Zagadnienie dziedziczenia gospodarstw rolnych oraz możliwości dochodzenia zachowku jest dość problematyczne i najczęściej wymaga fachowej wiedzy prawnej z uwagi na częste zmiany w ustawach i orzecznictwie.