Roszczenie o zachowek
wszystko, co musisz o nim wiedzieć
Prawnicy naszej kancelarii od lat zajmują się świadczeniem usług pomocy prawnej w zakresie spraw spadkowych. Do takich spraw należą m.in. sprawy o zapłatę zachowku. Doświadczenie oraz wiedza zdobywane latami, pozwoliły nam na przygotowanie niniejszego artykułu, w którym w kompleksowy sposób omawiamy wszystkie kwestie związane z zachowkiem.
SPIS TREŚCI
Chcesz umówić
się na konsultację?
Co to jest zachowek? Zachowek, czy zachówek?
Zachowek to instytucja prawa spadkowego, której celem jest zapewnienie najbliższym zamarłego udziału w majątku spadkowym, niezależnie od woli zmarłego oraz jego rozporządzeń testamentowych. Tym samym zachowek stanowi swego rodzaju gwarancję, że najbliższa rodzina dostanie coś po zmarłym niezależnie od tego, czy mu się to podoba, czy nie.
W powszechnej świadomości utarły się dwie nazwy tego roszczenia: zachowek oraz zachówek, przy czym to ta pierwsza jest prawidłowa.
Komu przysługuje zachowek (tzw. zachówek)?
Roszczenie o zachowek (tzw. zachówek) przysługuje zstępnym zmarłego (tzn. jego dzieciom, wnukom, prawnukom itd.), małżonkowi oraz rodzicom. Jednocześnie trzeba pamiętać, że zachowek należy się tylko tym osobom, które byłyby powołane do dziedziczenia z ustawy.
Przykładowo: Jeśli zmarły miał żonę i dzieci, to wówczas jego rodzice nie mają prawa do zachowku, gdyż nie dziedziczyliby z ustawy. Zgodnie bowiem z k.c. po zmarłym w pierwszej kolejności dziedziczą jego zstępni (dzieci, wnuki itd.) oraz małżonek. Rodzice dziedziczą z ustawy dopiero wówczas, gdy zmarły nie miał własnych dzieci.
Ile wynosi zachowek (tzw. zachówek)?
Wysokość zachowku wynosi połowę udziału spadkowego, jaki przypadałby osobie uprawnionej do zachowku na podstawie dziedziczenia ustawowego.
Jeśli jednak uprawniony do zachowku jest osobą małoletnią (do 18. roku życia) lub trwale niezdolną do pracy to wówczas zachowek wynosi dwie trzecie (2/3) przypadającego mu udziału spadkowego.
Jak określić wysokość udziału spadkowego wynikającego z ustawy?
Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego:
- w pierwszej kolejności powołuje się do dziedziczenia dzieci spadkodawcy oraz jego małżonka. Dziedziczą oni w częściach równych. Część przypadająca małżonkowi nie może być jednak mniejsza niż jedna czwarta (1/4) całości spadku.
W praktyce oznacza to, że jeśli przykładowo mamy małżonka i dwójkę dzieci, to każdemu z nich przypadałaby udziału w wysokości jednej trzeciej (1/3) całości spadku. - jeśli zmarły nie miał zstępnych (tj. dzieci, wnuków, prawnuków itd.), to do spadku są powoływani rodzice i małżonek. Małżonek dziedziczy połowę (1/2) spadku, a rodzice po jednej czwartej (1/4) spadku.
- jeśli zmarły nie miał zstępnych i małżonka, to wówczas cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych (tj. po połowie).
Powyższe udziały są następnie wykorzystywane do obliczenia wysokości zachowku (należy je zwykle pomnożyć razy 1/2 a w przypadku osób małoletnich i niezdolnych do pracy razy 2/3).
Co to jest substrat zachowku i dlaczego jest on tak ważny?
Substrat zachowku to w dużym uproszczeniu wartość majątku spadkodawcy, na podstawie której oblicza się następnie wysokość zachowku. Aby obliczyć substrat zachowku, należy do czystej wartości spadku dodać wartość zapisów windykacyjnych oraz wartość niektórych darowizn dokonanych przez zmarłego jeszcze za jego życia. Substrat zachowku jest z reguły wyższy od wartości spadku, dlatego też w interesie osoby uprawnionej do zachowku jest prawidłowe określenie jego wysokości.
Wysokość zachowku oblicza się według następującego równania:
udział spadkowy x 1/2 (lub 2/3) x substrat zachowku = wysokość kwotowa zachowku
Tym samym, aby obliczyć wysokość zachowku, konieczne jest ustalenie najpierw wysokości jego substratu.
Kiedy zachowek nie przysługuje?
Prawa do zachowku są pozbawione te osoby, które zostały wydziedziczone w testamencie przez spadkodawcę. Wydziedziczenie może nastąpić tylko w przypadku spełnienia jednej z przesłanek wskazanych w art. 1008 k.c. Zgodnie z tym przepisem spadkodawca może pozbawić uprawnionego do zachowku, gdy ten:
- wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
- dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
- uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Wydziedziczenie jest nieskuteczne, jeżeli już po sporządzeniu testamentu, a jeszcze przed śmiercią spadkodawcy, spadkodawca przebaczył uprawnionemu do zachowku i doszło pomiędzy nimi do pojednania.
Od kogo należy dochodzić zachowku?
Uprawniony do zachowku swoje roszczenia powinien w pierwszej kolejności kierować do spadkobierców, którzy odziedziczyli jakąś część spadku po zmarłym. Gdyby zaspokojenie przez nich roszczenia o zachowek było niemożliwe, to wówczas żądanie zapłaty zachowku należy skierować do zapisobierców windykacyjnych. Jeśli i od nich nie będziemy w stanie uzyskać zaspokojenia, to wówczas na samym końcu z roszczeniem o zachowek można wystąpić do obdarowanych, czyli tych, którzy otrzymali od spadkodawcy darowiznę jeszcze za jego życia.
Temat ten został przez nas szerzej omówiony w artykule, który jest dostępny TUTAJ.
Ile kosztuje sprawa o zachowek?
Sprawa o zachowek to roszczenie pieniężne. Tym samym opłata sądowa od pozwu jest uzależniona od jego wartości i wynosi ona 5% wartości przedmiotu sporu. Oznacza to, że jeśli uprawniony do zachowku domaga się zapłaty 100.000 zł, to wówczas opłata sądowa od pozwu wyniesie 5.000 zł (w razie wygrania procesu jest ona zwracana przez drugą stronę).
Do powyższej kwoty należy dodać jeszcze opłatę za opinię biegłego, zwykle ok. 1000-2000 zł (w razie wygrania procesu jest ona zwracana przez drugą stronę) oraz wynagrodzenie kancelarii za poprowadzenie sprawy o zapłatę zachowku.
Wynagrodzenie kancelarii jest zwykle ustalane indywidualnie w zależności od okoliczności konkretnej sprawy. Model rozliczenia wynagrodzenia z kancelarią został przez nas rozpisany w artykule, który jest dostępny TUTAJ.
Masz pytanie?
Skontaktuj się z nami bezpośrednio
Zapraszamy do naszej kancelarii w Poznaniu
- 797 397 266
- kancelaria@cno-legal.pl
- Święty Marcin 25 / 7, Poznań